Als je kind bent in Oeganda, is je haar meestal kort, heb je meestal veel broertjes en zusjes en heb je respect voor volwassenen. Je wc is een gat in de grond met een hutje eromheen en de badkamer is een grashutje met een teil water en een blokje zeep. Je ouders staan om 05.30 na het kraaien van de haan als eerste op om te bidden. Je vader gaat pinda’s doppen en je moeder doet de afwas met een van de oudste kinderen. Als je een van de oudsten uit het gezin bent, veeg je voor schooltijd met een bosje takken het erf netjes aan. Zonder ontbijt ga je naar school. Je moeder gaat water halen uit gaten in de grond. Als het water soms op is, dan wacht ze 2 uur, totdat er weer water is. Ondertussen spelen je kleuter en peuter broertjes en zusjes met de aller jongsten. Als je moeder terug is van het water halen, gaan de kinderen zichzelf wassen en poetsen hun tanden.
Dit is wat ik zag toen ik bij een gezin mocht logeren op het Oegandeese platteland. ‘s Ochtends was de moeder druk aan het koken in haar keuken. Normaal, als er geen gasten zijn eet het gezin ‘s ochtends niet. Haar keuken is een hutje met een broedende kip, een vuurtje en wat potten en pannen. Het was maar een korte ontmoeting, maar ik heb veel mogen zien van het leven van dit gezin. Moeder had vader op de basisschool leren kennen. Moeder was uit een ander dorp naar dit dorp gekomen, toen ze met hem trouwde. Vader had mooie hutjes gebouwd, waardoor het gezin 2 slaaphutten, 1 keuken, 1 wc en een badkamer had. Verder heeft het gezin een geit, kippen en een tuin met fruitbomen en groenten. Ik vond het mooi dat ze alle buren hadden uitgenodigd, omdat ze ons als gasten hadden. Ontroerend was het dat ze speciaal voor ons een fiets met een radio achterop lieten komen, omdat ze dachten dat we daar van hielden. Toen het bedtijd werd hielp de vader van het gezin ons vriendelijk het het ophangen van de klamboe. Ik keek waar het ritselende geluid vandaan kwam. Hij zag het en stelde me gerust: het zijn ratten, meestal bijten ze niet, maar in elk geval zijn ze ongevaarlijk. Nou, dat was een geruststelling… Uiteindelijk vielen we, na een enorme maaltijd, met het geluid van ritselende bananenboom bladeren (dat klinkt als regen op je tent) en het geluid in de verte van blij joeloeloeloeloe joelende vrouwen en het geritsel van ratten in het rieten dak, heerlijk in slaap. Toen we de volgende ochtend vroegen of er ergens verderop een feestje was (de joelende vrouwen) gaf de moeder van het gezin aan dat het de buren waren die zo blij waren dat er gasten waren. Eerlijk gezegd heb ik niet vaak gemerkt dat mensen zo blij waren als ik op bezoek kwam of kwam logeren….hmmm…Ik begin me zorgen te maken bij de gedachte: Stel dat dit gezin bij mij zou logeren, dan moet ik mijn buren van te voeren goede joel- instructie geven, om teleurstelling te voorkomen. Gelukkig heb ik goede buren, dus dat moet goed komen.
Bijzonder aan onze ontmoeting was het leren kennen van elkaars leven en gewoonten. Ik had foto’s van mijn gezin en mijn huis meegenomen. Ze vroegen mij wat dat witte ding op de foto was, waarna ik vertelde dat het een boekenkast was. Toen we gingen vergelijken hoe mijn keuken en haar keuken eruitziet, zag ze geen kip in mijn keuken. Wel een kraan waar water uit komt, dat ik ook op vuur kook en dat ik mijn spullen in een koelkast koud houd. Verder vertelde ik dat het apparaat tussen de keukenkastjes, voor mij afwast. Ze vond het zo bijzonder dat ze alle buren vertelde over mijn keuken en graag wilde ze de foto houden. In Nederland zou echt niemand van mijn keuken onder de indruk zijn. Voor Nederlandse begrippen is hij eenvoudig. Grappig dat mijn keuken hier bijzonder is. Naast interesse in mijn keuken wilde de moeder ook graag weten hoe het kon dat ik ‘maar’ 2 kinderen heb. We hebben over family-planning gesproken en er ging een wereld voor haar open. Ze was zo geïnteresseerd, dat ze vroeg of ik het voor haar en haar keukenhulp (haar schoonzusje) op wilde schrijven.
Oeganda, het land van het chaotisch verkeer dat kris kras door elkaar de kuilen in de weg ontwijkt. Het land van hoe armoedig het hutje ook is, er is vaak wel een mobieltje te vinden is. Het land waar een generatie opstaat die kansen ziet en het belang ziet van ontwikkeling en het belang van delen. Van samen dingen opbouwen en elkaar steunen.
Terug in Nederland dacht ik na, wat is rijkdom? Dat je 30 jaar werkt om je huis “mijn huis” te noemen, of dat je man een mooi hutje voor je bouwt, je 7 gezonde kinderen hebt die zijn gevaccineerd, die je gezond eten kunt geven en naar school gaan. Terug in Nederland denk ik nog eens na; hoe de vragen naar mijn e-mail adres en mobiele nummer me wat overvielen. Die had ik van te voren niet zo zien aankomen. Dat zegt natuurlijk meer over mijn beperkte denkbeeld van Afrika dan de vragen op zich. De ontwikkeling en tijd loopt in mijn ogen soms wat bijzonder door elkaar in Oeganda. Wie verwacht er nu ook een rieten hutje met in het midden een led lampje? Wie verwacht internet in een platen krothuisje? En wie verwacht een mobiele telefoon op een boeren erf ergens achteraf? Ik niet, maar het biedt natuurlijk mooie kansen. Ik had me niet eerder gerealiseerd dat armoede vooral in je hoofd zit. Dat hoe beperkt je middelen ook zijn, het er vooral om gaat wat je er samen van maakt.
Ik heb respect en waardering gekregen voor het werk van red een kind. Met gepaste bescheidenheid en met een goed contact met de bevolking en de plaatselijke werkers, stimuleren zij de ontwikkeling van het kind, het gezin en de gemeenschap eromheen. Bewustwording van mogelijkheden, eigen kracht stimuleren en empowerment, daar gaat het om. Alleen op deze manier is ontwikkelingshulp duurzaam. Red een kind is erop gericht, zo goed te werken, dat zij zelf overbodig worden om zich vervolgens uit het gebied terug te trekken.
Bedankt Oeganda, dat ik zoveel mooie beelden in mijn hoofd heb gekregen, dat ik de prachtig mooie natuur heb gezien en zoveel mooie mensen. Dat ik van jullie geleerd heb hoe je pinda’s het beste kunt doppen en hoe je ze vervolgens roostert. Bedankt dat ik samen met jullie water mocht halen en dragen op mijn hoofd. Bedankt dat ik nu weet hoe het slaapt in een hutje en hoe het is om gewekt te worden door een haan om daarna de zon op het erf op te zien komen. Bedankt dat ik mocht zien hoe de gezondheidszorg bij jullie is georganiseerd en bedankt dat ik jullie kracht en energie en gastvrijheid heb mogen ervaren. Bedankt dat ik voor het eerst de geur van Afrika mocht ruiken en het geluid van ritselende bananenbladeren mocht horen. Bedankt dat jullie mij hebben laten nadenken over rijkdom en armoede en het belang van samen delen.
